Historia Wejsun oraz Kościoła Ewangelickiego w Wejsunach.
Wejsuny zostały założone w 1763 r. W 1848 w Wejsunach powstała szkoła. W roku 1900 wieś Wejsuny liczyła 372 mieszkańców, zaś w 1939 r. Wejsuny liczyły 434 mieszkańców. Tuż przed wkroczeniem do Wejsun Armii Czerwonej 16.07.1945 roku mieszkańcy zostali ewakuowani. W czasie tym większość wsi została zniszczona na skutek zaciekłych walk wojsk niemieckich z Armią Czerwoną. Po II Wojnie Światowej pozostało wielu autochtonów w Wejsunach, losy ich były niezmiernie ciężkie i skomplikowane. Już nie wielu z rodowitych mieszkańców Wejsun żyje po dzień dzisiejszy. Większość z nich pozostała przy swoim ewangelickim wyznaniu oraz uczęszczają do miejscowego kościoła ewangelickiego.
Kościół wiejski w Wejsunach został wybudowany w latach 1908 – 1910, jest to kościół ceglany nie otynkowany w stylu neogotyckim. Od wschodniej strony wznosi się wieża, kościół posiada też kolumnowe szczyty. Wnętrze kościoła z boczną amboną utrzymane jest w prostym stylu. Kościół miał dwa dzwony. Wyjątkową ciekawostką jest prezbiterium, które nie typowo znajduje się w wieży kościelnej. Nad prezbiterium znajduje się zabytkowy mechanizm zegarowy oraz dzwonnica.
Z trzynastu kościołów ewangelickich Powiatu Piskiego kościół wejsuński jest jedynym, który pozostał ewangelickim. Do dnia dzisiejszego utrzymał się napis w jęz. niemieckim nad drzwiami wejściowymi „Warownym grodem jest nasz Bóg” – są to pierwsze słowa hymnu Luteran na całym Świecie, słowa pieśni którą napisał ks. dr Marcin Luter na podstawie Psalmu 46, a inspiracją do napisania tej pieśni był widok murów wokół zamku w Heidelbergu. We wnętrzu kościoła znajdują się: tablica upamiętniająca wejsuńskich parafian poległych w I Wojnie Światowej oraz tablica upamiętniająca poległych w II Wojnie Światowej.
Parafia w Wejsunach istniała od 1895 r. Pierwszym duchownym był ks. Friedrich Karl Mitzka (1895 – 1896). Kolejnym duszpasterzem został ks. Heinrich Kull, który rok przed odejściem z Wejsun rozpoczął budowę kościoła. Od momentu poświęcenia, aż po dzień dzisiejszy jest to kościół ewangelicki i służy chrześcijanom wyznania ewangelickiego, luteranom. Kościół w Wejsunach został w dniu 27.11.1910 r. uroczyście poświęcony, za czasów ks. Rudolfa Wisniewskiego. Następcami ks. Wisniewskiego byli kolejno: ks. Paul Melzer (1922 – 1930), ks. Enst Siedler (1932 – 1934), zaś do zakończenia II Wojny Światowej był ks. Erich Albert August Tiedtke (1938 – 1945). Do parafii w Wejsunach przynależały jeszcze inne miejscowości okoliczne, w 1925 r. parafia liczyła 1 200 parafian.
Wnętrze kościoła utrzymane jest w prostym stylu, ambona znajduje się po lewej stronie prezbiterium. Ambona jest drewniana, niewysoka, znajdują się na niej charakterystyczne ornamenty – niestety zostały zamalowane i oczekują na renowację i odtworzenie. Ołtarz znajduje się w centralnej części prezbiterium. W centrum ołtarza jest krzyż. Ołtarz niestety również został pomalowany, przez co zamalowano zdobienia oraz charakterystyczną dla kościoła ornamentykę. W późniejszych latach dodano fragmenty z Pisma Świętego, które oryginalnie nie występowały. Ołtarz czeka na renowację oraz przywrócenie pierwotnego wyglądu. Nad ołtarzem znajduje się jedyny oryginalny witraż. Z prawej strony prezbiterium znajduje się kamienna chrzcielnica. Kościół został wybudowany z cegieł wypalonych w Wejsunach, ciekawostką również jest ceglana podłoga w prezbiterium.
W 1918 r. dwa dzwony z wieży kościelnej zostały zdemontowane oraz przeznaczone na przetopienie na amunicję podczas I Wojny Światowej. Wydarzenia II Wojny Światowej nie zniszczyły kościoła w Wejsunach i od 1945 roku nadal kościół służy miejscowym ewangelikom. Po zakończeniu wojny losy kościoła oraz parafii w Wejsunach były bardzo trudne. Większość kościołów z terenu dzisiejszego Powiatu Piskiego (12 świątyń) została zabrana siłą przez katolików. Podobna sytuacja mogła również spotkać kościół w Wejsunach. Jednakże dzięki ewangelikom wejsuńskim po dzień dzisiejszy ten kościół jest ewangelicki. Dwukrotnie były próby odebrania kościoła ewangelikom przez przybyłych mieszkańców (w większości katolików) w latach 1950 oraz 1979 parafianie uzbrojeni w kosy, sierpy nocowali w kościele w Wejsunach pilnując swojego kościoła.
W latach powojennych w Wejsunach służyli następujący duchowni: diakon Edward Spendel (1946 – 1954), ks. Ryszard Małłek (1954 – 1959), ks. Jan Gogółka (1959 – 1967), ks. Edmund Schmidt, ks. Henryk Sikora do 1970 r.
Kościół w Wejsunach do roku 1970 został oficjalnie dołączony do Parafii Ewangelicko – Augsburskiej w Piszu, której proboszczem był ks. Krzysztof Rej. W 1973 roku w kościele w Wejsunach obchodzono 75 – lecie powstania parafii. W uroczystościach wziął udział ks. bp Andrzej Wantuła. W kolejnych latach prowadzono remonty kościoła w których angażowani się przyjaciele parafii z Niemiec. Między innymi pan Gerhard Bosk dopomógł w naprawie pobitych okien w kościele, w podłączeni stałego zasilania elektrycznego, w naprawie instalacji odgromowej oraz renowacji pomnika poległych podczas I Wojny Światowej znajdującego się przed kościołem.
W 2004 r. po odejściu ks. Krzysztofa Reja z piskiej parafii ewangelickiej nowym proboszczem-administratorem został mianowany ks. Paweł Szwedo, który pełnił tą funkcję do 31.07.2007 r. W tym czasie doszło do sprzedaży kaplicy z przyległą działką w Rucianem – Nida, dlatego też parafialnie z Rucianego – Nidy zaczęli uczęszczać do kościoła w Wejsunach. Od tego czasu kościół w Wejsunach służył wszystkim ewangelikom z terenu Gminy Ruciane – Nida z wyłączeniem wsi Ukta, gdzie przy domu opieki powstała kaplica do której uczęszczają okolicznie ewangelicy, zaś sama wieś Ukta została administracyjnie podporządkowana parafii ewangelickiej w Mikołajkach.
W dniu 01.08.2007 w Parafii Ewangelicko – Augsburskiej w Piszu rozpoczął służbę ks. Marcin Pysz – kapelan Straży Granicznej. Od tego czasu Rada Parafialna wraz z duchownym rozpoczęli starania o przeprowadzenie koniecznych remontów w wejsuńskim kościele, aby zachować tradycyjną materię tej ostatniej już historycznej świątyni ewangelickiej w Powiecie Piskim. Już w tym roku zainstalowano w kościele w Wejsunach ogrzewanie solarne w celu podniesienia komfortu przeżywania zimowych nabożeństw. Nabożeństwa w kościele odbywają się w każdą niedzielę o godz. 09:00. Kościół w Wejsunach staje się powoli jednym z najważniejszych miejsc życia duchowego ewangelików w Powiecie Piskim. Podstawowym założeniem ks. Marcina Pysza było odtworzenie pierwszego, historycznego wyglądu kościoła. Niestety przez lata powojenne zostało wykonane wiele remontów, które z powodu braku środków oraz braku doświadczenia zostały wykonane wadliwie, więc powrót do pierwotnej materii stał się bardzo trudny i bardzo kosztowny. W kościele rozpoczęto organizowanie koncertów chóralnych. W 2010 r. również dzięki wielkiemu wsparciu partnerów zagranicznych oraz środków z Unii Europejskiej udało się przeprowadzić generalny remont dachu kościoła i wieży kościelnej , podczas którego wymieniono dachówkę na ceramiczną dachówkę typu holenderka (esówka). Prace te zakończyły się jubileuszowymi obchodami 480-lecie parafii ewangelickiej w Piszu, która istnieje nieprzerwalnie od 1530 r. W uroczystościach wzięło udział wielu znamienitych gości, przedstawiciele Urzędu Wojewódzkiego, lokalnych samorządów, partnerów zagranicznych. W uroczystym nabożeństwie połączonym z piknikiem parafialnym wziął udział ks. bp Jerzy Samiec (Zwierzchnik Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w RP), który wygłosił okolicznościowe kazanie oraz ks. bp Rudolf Bażanowski (Zwierzchnik Diecezji Mazurskiej KEA w RP). Podczas tego nabożeństwa obchodzono Jubileusz Konfirmacji, ta tradycja przetrwała do dzisiaj. Kolejnym etapem prac remontowych w kościele był w 2011 r. remont zegara na wieży kościelnej, który znowu po wielu latach zaczął służyć mieszkańcom Wejsun. Zamontowano również elektroniczne kuranty, które wybijają poszczególne godziny oraz przeprowadzono generalny remont organów kościelnych, które po 40 latach ponownie zabrzmiały. W następnych latach zostały przeprowadzone kolejne prace remontowe i konserwatorskie jak: czyszczenie elewacji kościoła, wymiana ogrodzenia, wykonanie obejścia i parkingów z kostki granitowej, wymiana okien i drzwi w kościele, wymiana okiennic na wieży kościoła, zagospodarowanie ogrodu przylegającego do kościoła, montaż nagłośnienia w kościele. W 2014 roku zostały przeprowadzone kolejne prace konserwatorskie pod okiem konserwator p. Magdaleny Schneider. Odtworzono pierwotny wygląd wnętrza kościoła poprzez: przywrócenie oryginalnej ornamentyki prezbiterium oraz empor, przywrócono pierwotne kolory ścian i sufitu. Wyremontowano ceglaną podłogę kościoła. Podczas prac wymieniono instalację elektryczną kościoła. W następnych latach planowane jest odtworzenie oryginalnego wyglądu elementów drewnianych kościoła jak ołtarz i ambona.